برج مراقبت و وظایف مسئولین کنترل

همه انچه که باید درمورد برج مراقبت و وظایف مسئولین کنترل پرواز بدانید :

در برج مراقبت کارشناسان ترافیک هوایی مشغول به کار هستند . این شغل از اهمیت بالایی در صنعت هوایی برخوردار است. متخصصان مراقبت پرواز باید حرکت صدها و شاید هزاران هواپیما را کنترل کنند و آن ها را در فاصله ایمنی از یکدیگر نگه دارند. این افراد که در برج مراقبت پرواز قرار دارند دایما با خلبان های هواپیماها در تماس هستند و به طور مداوم اطلاعات را ردو بدل می کنند. هنگام برخاستن از باند و موقع فرود این افراد خلبان را هدایت می کنند. در شرایط جوی نامساعد که خلبان دید درستی ندارد این کارشناسان مراقبت پرواز هستند که با استفاده از دستگاه ها و تجهیزات مدرن جهت درست را به خلبان نشان می دهند. به طور کلی وظیفه بخش مراقبت پرواز کنترل هواپیماها و جلوگیری از برخورد و تصادف آن ها با یکدیگر است. این بخش همچنین باعث سرعت و نظم بخشیدن به حرکت هواپیماها و برنامه ریزی پروازها می شود. مراقبت پرواز باعث افزایش ایمنی پرواز می شود و اطلاعات لازم را در حین پرواز به خلبان ها منتقل می کند. علاوه بر این، در مواقع اورژانسی و وقتی هواپیما با مشکلی مواجه می شود این بخش مراقبت پرواز است که به کمک خلبان می آید و از بروز حادثه جلوگیری می کند.

انواع سرویس‌های مراقبت پرواز(Air Traffic Service) :

سرویس کنترل ترافیک هوایی (Air Traffic Control Service)
سرویس کنترل منطقه‌ای(Area Control Service)
سرویس تقرب (Approach Control Service)
سرویس کنترل فرودگاهی (برج) (Aerodrome Control Service)
سرویس اطلاعات پروازی (Flight Information Service)
سرویس هشدار (Alerting Service)

قسمت های مختلف مراقبت پرواز

واحد برج مراقبت پرواز (Tower)

مسئول ارائه سرویس کنترل ترافیک هوایی در محدوده‌ای غالباً استوانه‌ای شکل اطراف فرودگاه و تا ارتفاع مشخصی می‌باشد که این محدوده با توجه به میزان پروازها و امکانات هر فرودگاه متغیر می‌باشد ولی به طور متداول شامل یک استوانه فرضی به مرکز فرودگاه به شعاع ۵ تا ۳۰ ناتیکال مایل و ارتفاع ۵ تا ۲۵ هزارپایی سطح زمین می‌باشد.

مرکز فرماندهی سیستم کنترل ترافیک هوایی (ATCSCC)

این قسمت کلیه ترافیک های هوایی را کنترل می کند. همینطور در مواقعی که شرایط پرواز دچار مشکل می شود به کنترل ترافیک هوایی در داخل مراکز کمک می کند. مشکلاتی که بر سر راه پرواز ممکن است به وجود می آید می تواند شرایط آب و هوایی نامساعد، ازدحام و شلوغی ترافیک هوایی یا غیرفعال بودن و خراب بودن باند فرود باشد.

مراکز کنترل ترافیک مسیر پرواز (ARTCC)

در هر مرکز یک مرکز کنترل ترافیک مسیر هوایی وجود دارد. هر ARTCC ترافیک هوایی در داخل بخش های هر مرکز را به جز حریم هوایی فرودگاه های محلی کنترل می کنند.

ترمینال کنترل تقرب راداری (Approach)

این بخش نیز در صورت وجود ترافیک هوایی بالا، کار هماهنگی و کنترل ترافیک هوایی را انجام می دهد. متخصصینی که در این پایانه ها مشغول کارند با استفاده از رادارهای نزدیک-برد ترافیک هوایی را کنترل می کنند. هماهنگی هواپیماها برای فرود در باند و کنترل آن ها در طول پرواز توسط واحد کنترل تقرب صورت می گیرد.

برج مراقبت پرواز (ATCT)

برج مراقبت پرواز آشناترین بخش مراقبت و کنترل ترافیک هوایی است. این برج در فرودگاه هایی که پروازهای منظمی انجام می دهند وجود دارد. احتمالا هنگامی که به فرودگاه مراجعه می کنیم و سوار هواپیما می شویم این برج را می بینیم. برج مراقبت پرواز وظیفه اصلی مدیریت هواپیماها در هنگام فرود، پرواز و کنترل ترافیک باند فرودگاه را بر عهده دارد.

ایستگاه خدمات پرواز (FSS)

ایستگاه خدمات پرواز اطلاعات لازم مثل شرایط آب و هوایی، مسیر و برنامه پرواز را جمع آوری می کند و آن ها را به خلبان های هواپیماهایی که در فرودگاه های کوچک و مناطق روستایی پرواز می کنند منتقل می کند. همچنین در مواقع اورژانسی به کمک خلبان ها می آید و هماهنگی عملیات های جستجو و نجات برای یافتن هواپیماهای گمشده را نیز مدیریت می کند.

وظایف و حیطه کاری مراقبت پرواز

کنترلرهای یک فرودگاه موظف هستند با ایجاد جدایی بین یگانهای پروازی که در تاکسیروها (taxiways) یا مسیرهای ارتباطی فرعی و باندهای پروازی یک فرودگاه در حال حرکت می‌باشند، و همچنین برای آن دسته از هواپیماهایی که در محدوده هوایی آن فرودگاه در حال پرواز می‌باشند، شرایطی ایجاد نمایند تا هواپیماهای مذکور بتوانند حرکتی روان و کارآمد داشته باشند. مناطقی که در نزدیکی محدوده فرودگاه واقع شده‌اند عمدتاً از داخل سازه‌ای بلند، که دور تا دور آن تعدادی پنجره تعبیه شده است (برج مراقبت)، تحت نظارت قرار دارند. هماهنگ و مرتب کردن هواپیماهای ورودی برای نشستن در باند فرودگاه، و توزیع هواپیماهای خروجی و ارجاع کنترل آنها به واحدهای کنترل مسیر پرواز، توسط واحد رادار انجام می‌پذیرد که در واحد Approach واقع شده است.
تأسیسات و اماکنی که کنترلرهای واحد کنترل مسیر پرواز در آن مشغول به کار هستند، به ترتیب مرکز کنترل (مسیر) ترافیک هوایی (ATC) و دیگری مرکز کنترل منطقه‌ای (ACC) نامیده می‌شوند، که عموماً تمامی آنها به نام (مرکز کنترل) شناخته می‌شوند. هر مرکزکنترل مسئولیت کنترل منطقه‌ای به وسعت هزاران مایل را به عهده دارد. مراکزی که کنترل هواپیماهایی را به عهده دارند که بر فراز اقیانوسها و بین قاره‌ها پرواز می‌کنند، منطقه وسیعی را تحت نظارت خود دارند. برای مثال مرکز کنترل ترافیک هوایی تهران واقع در تهرانسر مسئولیت کنترل تمام پروازهایی را که در فضای ایران پرواز می‌کنند و همچنین پروازهای عبوری از فضای ایران بر عهده دارد. این گونه مناطق به نام FIRs شناخته می‌شوند.
مراکز کنترل عموماً ترافیک هوایی را به کمک رادارهای دوربرد کنترل می‌کنند. در نقاطی که دسترسی به رادار میسر نمی‌باشد کنترل و ایجاد جدایی بین هواپیماها با بهره‌گیری از روش پیچیده و سنتی کنترل بدون رادار صورت می‌پذیرد. تا کنون مبالغ زیادی برای طراحی نرم‌افزارهایی که بتوان از آنها در بهینه‌سازی روش کنترل ترافیک هوایی استفاده کرد، هزینه شده است؛ ولی با این حال کماکان در برخی از مراکز کنترل ترافیک اطلاعات مربوط به هر پرواز بر روی نوارهای کاغذی، که مخصوص این کار در اختیار کنترلرهای ترافیک می‌باشد، ثبت می‌شود، و در ادامه و تکمیل اطلاع‌رسانی در مورد مسیر پروازهای یاد شده برخی از اطلاعات مستقیماً بین کنترلرها رد و بدل می‌شود. در مراکز کنترل جدیدتر برای ثبت اطلاعات پروازی نشاندهنده‌های رایانه‌ای جایگزین نوارهای کاغذی شده‌اند. به همان سرعت که دستگاه‌های جدیدتر وارد سیستم کنترل ترافیک می‌شود مراکز کنترل ترافیک بیشتری نیز استفاده از نوارهای کاغذی ثبت اطلاعات را متوقف می‌کنند. تخصیص و نامگذاری خطوط هوایی مسافری، با بکارگیری علائم شناسائی خاص (نام رادیوئی)، که حداکثر شامل چهار عدد می‌باشد که به دنبال نام اختصاصی خطوط هوائی قرار می‌گیرد، شرط لازم برای ایمنی پرواز و ایجاد جدائی کافی بین هواپیماها می‌باشد. در این راستا همواره بهتر است که در برنامه پروازی هر هواپیما در طول هفته یک نام و علامت شناسائی ثابت در نظر گرفته شود، حتی اگر زمان تعیین شده برای پرواز از فرودگاه مبدأ در روزهای هفته به مقدار جزئی تغییر داشته باشد. در مسیر برگشت نیز غالباً فقط آخرین عدد از علائم شناسائی هر پرواز، نسبت به پرواز رفت، تغییر می‌کند. در مراقبت پرواز قطعه یا بخشی از فضا که از نظر ابعاد مشخص می‌باشد و کنترل ترافیک هوائی آن به یکی از کنترلرها سپرده شده اصطلاحاً sector یا به عبارت دیگر «ناحیهٌ پروازی» اطلاق می‌شود. بر مبنای شرایط حاکم (از قبیل حجم ترافیک و غیره…)، هر کنترلر می‌توان در مقاطع خاص مسئولیت کنترل یک یا دو ناحیه (sector) را راسآ در اختیار داشته باشد.
سیستم مراقبت پرواز همواره فن آوری‌های قابل توجه‌ای را مورد استفاده و بهره‌برداری قرار می‌دهد. بهره‌گیری از سیستم‌های رادار «اولیه» و رادار «ثانویه»، آگاهی و شناخت بهتر از موقعیت و محدوده فضای تحت نظارت هر کنترلر را مقدور می‌سازد. نحوه عملکرد سیستم‌های راداری بدین گونه است که: امواج الکترومغناطیسی که توسط آنتن رادارها ارسال می‌شود، پس از برخورد به پوسته خارجی بد نه انواع هواپیماها که اکثراً از جنس فلز می‌باشد، منعکس شده، و به نسبت بزرگی بدنه هواپیماهای مزبور بر روی صفحهٌ نمایشگر (مانیتور) رادار به نحوی نشان داده می‌شود که برای کنترلر مراقبت پرواز قابل روئیت باشد، و هم‌زمان با این فرایند هواپیماهایی که مجهز به سیستم پاسخگر (transponder) باشند توسط ردیاب (interrogator) رادار ثانویه رد یابی شده، و اطلاعاتی از قبیل: کد معرف (mode A)، ارتفاع (mode C) و علائم شناسائی یا به عبارت دیگر نام رادیوئی (mode S) هر هواپیما بر روی صفحه نشاندهنده رادار نمایش داده می‌شود. انعکاس شرایط جوی خاص نیز معمولاً بر روی صفحه نشاندهنده رادار قابل روئیت می‌باشد.
با تلفیق کلیه اطلاعات دریافتی از رادارهای موجود در مناطق مختلف می‌توان هم‌زمان شمائی عمومی از کل فضای پروازی در اختیار داشت. برخی از اطلاعات دریافتی از رادارها قابل پردازش و محاسبه می‌باشند که از تبدیل آنها می‌توان مواردی چون سرعت هواپیما نسبت به زمین و سمت حرکت (مغناطیسی) هواپیما را بدست آورد.
با بهره‌گیری از «سیستم‌های نمایشگر عملیات پروازی» پیشرفته، کنترلها قادر به ایجاد ارتباط و کسب آگاهی از طرحهای پروازی الکترونیک، خواهند بود.
در مجموع لازم به یادآوری است که در مناطق مختلف همواره ابزار متفاوتی در دسترس هر کنترلر می‌باشد که می‌توان برخی از آنها را به ترتیب زیر نام برد :

هشدار خطر تصادف (CA): وسیله ایست برای هشدار به کنترلر در صورت وجود احتمال برخورد در گذرگاه‌های هوائی.
اعلام خطر کاهش ارتفاع امن (MSAW): سیستم اعلام خطری است که کنترلر به‌وسیله آن خلبان را در صورت کاهش ارتفاع، بیشتر از حد مجاز، آگاه می‌سازد.
سیستم هماهنگ کننده (SYSCO): که کنترلر را قادر می‌سازد هماهنگی‌های لازم برای انتقال کنترل هواپیما از یک ناحیه (sector) به ناحیه دیگر را انجام دهد.
اعلام خطر ورود به مناطق ممنوعه (APW): برای آگاهی کنترلر در صورت ورود هواپیماهای غیرمجاز به مناطق ممنوعه.
مدیریت پروازهای ورودی و خروجی: برای مرتب و تنظیم کردن طرح ورود و خروج هواپیماها از یک فرودگاه.

منبع: (ICAO) International Civil Aviation Organization